19 lutego obchodzony jest Dzień Nauki Polskiej. Z tej okazji powstała publikacja przedstawiająca 50 wybranych przykładów przełomowych badań naukowych i istotnych osiągnięć śląskiej nauki, będących dokonaniami pracowników uczelni z Konsorcjum Akademickiego – Katowice Miasto Nauki w ostatniej dekadzie.

Przykłady zostały podzielone na kategorie odpowiadające ścieżkom tematycznym Miasta Nauki: klimat i środowisko, zdrowie i jakość życia, przemysły przyszłości, innowacje społeczne, dziedzictwo przemysłowe i kulturowe, kreacja i krytyka. Publikacja przyczyni się do pełniejszego zrozumienia pozycji śląskiej nauki na arenie krajowej i międzynarodowej.

Klimat i środowisko
Wśród największych wyzwań dla ludzkości są zmiany klimatu i ich następstwa. Uczelnie konsorcjum zajmują się badaniami związanymi m.in. z gospodarką niskoemisyjną i jej skutecznym wdrażaniem, transformacją energetyczną i zieloną energetyką, gospodarką obiegu zamkniętego, jakością wody i powietrza, a także zrównoważonymi miastami. Przykładem badań może być poszukiwanie nowych odmian zbóż odpornych np. na niedobory wody. Dzięki rozwiązaniom genetyków z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach naukowcy będą mogli szybciej identyfikować formy jęczmienia, o których wiadomo, że są bardziej tolerancyjne na stres suszy. Sukces będzie miał ogromne znaczenie dla produkcji rolnej na świecie.

Zdrowie i jakość życia
Zwiększenie dostępu do usług zdrowotnych i edukacja w zakresie zdrowia to podstawa zrównoważonego rozwoju regionu i jeden z celów Miasta Nauki. Wśród uczelni konsorcjum w badaniach w tym zakresie prym wiodą pracownicy Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, podejmując się pionierskich operacji (m.in. pierwszego w Polsce obuocznego wszczepienia sztucznych rogówek) oraz poszukując innowacyjnych terapii i rozwiązań leczniczych (np. wynajdując opatrunek, który się rozpuszcza i uwalnia leki).

Przemysły przyszłości
Głównym celem Europejskiego Miasta Nauki Katowice 2024 jest transformacja regionu oparta na nowoczesnej nauce i innowacjach. Z wielkoprzemysłowego dziedzictwa regionu dziś wyłaniają się przemysły przyszłości. Badania nad sztuczną inteligencją są prowadzone m.in. na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach. Naukowcy opracowują algorytmy i pracują nad ich zastosowaniem, m.in. przeprowadzili pionierskie badania w dziedzinie uczenia maszynowego, skupiając się na wykrywaniu potencjalnych problemów związanych z uzależnieniem od hazardu. Naukowcy z Politechniki Śląskiej wytworzyli natomiast nanorurki węglowe o unikatowych właściwościach, które są funkcjonalnym komponentem w kamuflażu militarnym oraz w tekstronice dla telemedycyny.

Innowacje społeczne
Katowice i cały region Górnego Śląska przeszedł w ostatnich latach niezwykłą metamorfozę – z obszaru kojarzonego z przemysłem ciężkim i wydobywczym stał się ośrodkiem z dominującą rolą kultury i przemysłu opartego na wiedzy. Istotne zmiany dla rozwoju miasta i regionu oraz analiza potrzeb społecznych to tematy, którymi zajmują się naukowcy z uczelni konsorcjum. Przykładem jest wykazanie, że w pozornie nieuporządkowanych systemach tworzą się pasy ruchów. Badania matematyczne z udziałem naukowców Akademii Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach rzucają nowe światło na kwestię zrozumienia formowania się i zachowania tłumu. Wyniki mogą mieć istotny wpływ np. na poprawę bezpieczeństwa ludzi podczas organizowania dużych zgromadzeń, opracowywania dróg ewakuacji czy kontrolowania spanikowanego tłumu.

Dziedzictwo przemysłowe i kulturowe
Patrząc ku przyszłości, nie można zapomnieć o przeszłości. Dlatego też śląscy badacze ocalają od zapomnienia poprzemysłowe dziedzictwo regionu. Dawne dobra kultury są źródłem informacji o tym, jak żyły poprzednie pokolenia, pokazują też historię miejsc oraz ludzi. O dziedzictwo dbają m.in. pracownicy Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, w której murach działa Muzeum Organów Śląskich i Archiwum Organologiczne. To unikatowa w skali Europy jednostka naukowa, której rolą jest gromadzenie, zabezpieczanie i ochrona obiektów związanych z organami i ich historią, a także ich opracowywanie naukowe oraz udostępnianie publiczne w postaci stałej ekspozycji muzealnej.

Kreacja i krytyka
Choć budowanie Miasta Nauki polega przede wszystkim na odkrywaniu i łączeniu ze sobą tego, co już istnieje, cały proces składa się również z elementów tworzenia „czegoś nowego”, co pozwoli spojrzeć na rzeczywistość z wielu różnych perspektyw. Naukowcy z Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach wykorzystali działania artystyczne do badania relacji pomiędzy ludźmi i roślinami na terenach poprzemysłowych. Twórcy interdyscyplinarnego przedsięwzięcia naukowego pod nazwą Fitografie. Postindustrialne życiorysy roślin przekonują, że rośliny to nieoczywiste bohaterki poprzemysłowych transformacji, które przejmują pozostawiane przez człowieka miejsca, wchodząc w relacje z industrialną infrastrukturą i adaptując się do warunków.