Rozmowa z profesorem Wolfgangiem Hofmeisterem, prorektorem ds. nauki Uniwersytetu Jana Gutenberga w Moguncji (Niemcy)

Intensyfikacja współpracy polsko-niemieckiej

24 lutego 2014 roku odbyło się uroczyste podpisanie umowy bilateralnej o współpracy pomiędzy Uniwersytetem Śląskim a Uniwersytetem Jana Gutenberga w Moguncji. Umowa stanowi sformalizowanie dwudziestopięcioletniej współpracy naukowej, która zaowocowała sześćdziesięcioma dziewięcioma wspólnymi publikacjami w czasopismach z listy filadelfijskiej. Zacieśnienie związków z Uniwersytetem Jana Gutenberga umożliwi studentom i pracownikom naukowym Uniwersytetu Śląskiego ściślejszą współpracę z jednym z najlepszych uniwersytetów w Niemczech.

Prof. dr Wolfgang Hofmeister, prorektor ds. nauki Uniwersytetu Jana Gutenberga w Moguncji
Prof. dr Wolfgang Hofmeister, prorektor ds. nauki Uniwersytetu Jana Gutenberga w Moguncji

Jak długo współpracuje pan profesor z katowicką uczelnią?

– Z Uniwersytetem Śląskim współpracuję od dwudziestu pięciu lat. Nawiązanie formalnych relacji dwustronnych, które miało miejsce 24 lutego, jest zwieńczeniem współpracy, która rozpoczęła się w 1989 roku wraz z wyjazdem prof. Joachima Kusza z Instytutu Fizyki UŚ na dwuletni staż naukowy do prof. Horsta Böhma, specjalisty od struktur modulowanych. Obecnie prace w dziedzinie krystalografii są kontynuowane wspólnie z grupą, którą kieruję. W 2000 roku została nawiązana również współpraca z prof. Philipem Gütlichem z Uniwersytetu Jana Gutenberga, specjalizującego się w chemii związków kompleksowych wykazujących przejścia spinowe. Natomiast w 2008 roku, po związaniu się prof. Achima Deniga z Uniwersytetem w Moguncji, do współpracy dołączył prof. Henryk Czyż z Instytutu Fizyki zajmujący się teorią cząstek elementarnych.

Na Uniwersytecie Jana Gutenberga pełni pan funkcję prorektora ds. nauki (Vizepräsident für Forschung). A czym zajmuje się pan w swojej pracy naukowej?

– Jestem mineralogiem, moje zainteresowania naukowe koncentrują się wokół takich dziedzin, jak krystalografia oraz materiałoznawstwo, ale przede wszystkim zajmuję się kamieniami szlachetnymi. Na Uniwersytecie Jana Gutenberga w Moguncji znajduje się jedyna na świecie jednostka naukowa, która specjalizuje się w badaniu kamieni szlachetnych. Mam na myśli Instytut Badań Kamieni Szlachetnych Idar-Oberstein (Institut für Edelsteinforschung Idar-Oberstein). Powstanie i funkcjonowanie Instytutu zawdzięczamy bliskiemu sąsiedztwu Idar- -Oberstein, miastu będącemu – podobnie jak Antwerpia – jednym z wiodących ośrodków handlu i szlifierstwa kamieni szlachetnych na świecie. Antwerpia to największe światowe centrum szlifierstwa diamentów, Idar-Oberstein natomiast to ośrodek zajmujący się obróbką kamieni barwnych, przede wszystkim rubinów, szafirów, szmaragdów i turmalinów. Badanie kamieni szlachetnych stanowi pole do szerokiej współpracy międzynarodowej. Warto wspomnieć, że w Instytucie prowadzone są badania nie tylko z zakresu materiałów nieorganicznych, analizom poddawane są również przedmioty pochodzące z wykopalisk archeologicznych. Archeolodzy znajdują obiekty o znaczeniu historycznym i przekazują nam je do zbadania. Naszym zadaniem jest przede wszystkim ustalenie metodami nieniszczącymi, z jakich materiałów zostały wykonane.

Jaki jest cel badań współczesnych mineralogów?

– Celem naszych badań jest poszerzanie wiedzy o materiałach, przede wszystkim o ciałach krystalicznych. Należy podkreślić, że wszelkie badania, które są prowadzone na kamieniach szlachetnych, na przykład bardzo drogich diamentach, muszą być wykonywane w taki sposób, aby ich nie uszkodziły, czyli metodami nieniszczącymi. Naukowiec podczas analizy kamieni bierze pod uwagę takie elementy, jak orientacja krystalograficzna czy centra barwne. Dzięki tym badaniom można dowiedzieć się na przykład, skąd dany kryształ pochodzi, czy ma kolor naturalny lub zmieniony przez ingerencję człowieka albo czy kryształ został wytworzony syntetycznie. Wyniki naszych badań znajdują zastosowanie w wielu różnych dziedzinach. Chemicy wykorzystują zdobytą przez nas wiedzę w celu uzyskania nowych, lepszych materiałów, archeolodzy wykorzystują je, aby zrekonstruować dawne szlaki handlowe, handlarze kamieni szlachetnych zaś, by określić miejsce pochodzenia tych minerałów.

Na czym ma polegać współpraca pomiędzy naszymi uniwersytetami?

– Uniwersytet Jana Gutenberga kładzie duży nacisk na badania materiałowe, podobnie jak Uniwersytet Śląski. Współpraca pomiędzy obiema uczelniami skupia się również na precyzyjnym pomiarze hadronowego przekroju czynnego i dokładnym wyznaczeniu formfaktorów foton-foton-mezony skalarne, będących częścią programu badawczego SFB/ CRC 1044, The Low-Energy Frontier of the Standard Model, realizowanego przez Uniwersytet Jana Gutenberga. Jeśli chodzi o aparaturę badawczą, to obydwa uniwersytety świetnie się uzupełniają, np. Uniwersytet Śląski dysponuje nowoczesną aparaturą badawczą, której my nie posiadamy. Dlatego uważam, że dla obu uczelni korzystne jest zintensyfikowanie dotychczasowej współpracy. Uniwersytet Jana Gutenberga oferuje wiele możliwości rozwoju młodym naukowcom. Jesteśmy otwarci na wszelką wymianę: studentów, doktorantów, jak i młodych pracowników nauki. Mottem mojej uczelni są słowa: „Poruszając umysły, przekraczamy granice”. Kierując się tą myślą, moja uczelnia oferuje polskim naukowcom jedyny w Niemczech program wymiany niemiecko-polskiej „Schwerpunkt Polen”. W ramach tego programu do tej pory gościliśmy na Uniwersytecie Jana Gutenberga już dziewięćdziesięciu polskich naukowców. Dla zagranicznych studentów i doktorantów otworzyliśmy specjalne centrum informacji służące wsparciem, pomagające naszym gościom odnaleźć się w Niemczech, a także poznać nasz uniwersytet. Polska i Niemcy są bliskimi sąsiadami, a Uniwersytet w Moguncji jest otwarty na studentów z zagranicy. Mam nadzieję, że wasi naukowcy i studenci chętnie przyjadą do Moguncji, a nasi będą częstymi gośćmi na Uniwersytet Śląskim.

Autorzy: Claudia Lubszczyk
Fotografie: Agnieszka Szymala