Dr hab. Tomasz Pietrzykowski, adiunkt w Katedrze Teorii i Filozofii Prawa na Wydziale Prawa i Administracji UŚ

Gdy pyta prawnik, a odpowiada filozof

Dr hab. Tomasz Pietrzykowski w latach 1996–1998 uczęszczał na dwuletnie studium prawa brytyjskiego i europejskiego organizowane przez Cambridge University. W latach 2000– 2004 odbył aplikację radcowską w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Katowicach, która zakończyła się egzaminem radcowskim z drugą lokatą oraz uzyskaniem prawa wykonywania zawodu radcy prawnego.

Jednym z głównych obszarów zainteresowań dr. hab. Tomasza Pietrzykowskiego jest etyczny
i prawny status zwierząt
Jednym z głównych obszarów zainteresowań dr. hab. Tomasza Pietrzykowskiego jest etyczny i prawny status zwierząt

Rezultat pracy naukowej doktora Pietrzykowskiego to między innymi kilkadziesiąt artykułów oraz książki i recenzje. Brał udział w pracach legislacyjnych nad wieloma aktami normatywnymi, został powołany przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w skład międzyresortowego zespołu opracowującego założenia ustawy o ustroju obszarów metropolitalnych, a przez Krajową Radę Radców Prawnych do zespołu opracowującego projekt nowej ustawy o radcach prawnych.

– Studia nad filozofią prawa nie były popularnym wyborem – wspomina – pozwoliły mi jednak na równoczesne zgłębianie wiedzy z dwóch dyscyplin, które interesowały mnie, zanim jeszcze podjąłem naukę w szkole wyższej. Gdy zapisywałem się na proseminarium, byłem jedyną osobą na roku, która wybrała Katedrę Teorii i Filozofii Prawa.

Bywa, że teorię i filozofię prawa definiuje się żartobliwie jako obszary, w których pytania zadaje prawnik, a odpowiada filozof. Chodzi bowiem, jak wyjaśnia prawnik, o najbardziej podstawowe i uniwersalne problemy związane z istnieniem i funkcjonowaniem systemu prawnego. Są one w większości jedynie pewnym przejawem tych problemów, które są domeną filozofii. Chodzi tu o tak fundamentalne pytania, jak to, czym jest i w jaki sposób istnieje prawo, czemu służy, czy i dlaczego mielibyśmy go przestrzegać, w jaki sposób rozumiemy teksty prawne, od czego to zależy i jak wpływa na decyzje podejmowane w praktyce stosowania prawa, jak prawo wpływa na decyzje i zachowania obywateli, prawników. – Można powiedzieć, że filozofia prawa jest także pomostem między tym, co robią prawnicy, a dziedzinami, które zajmują się tymi samymi problemami w inny sposób i z innych pozycji – zauważa doktor Pietrzykowski. – Staramy się przenosić do nauk prawnych dorobek innych dyscyplin naukowych, nie tylko filozofii. Prawo jest bowiem częścią tej samej rzeczywistości, w zrozumienie której swój wkład wnosi wiele różnych dziedzin wiedzy, i myśl prawnicza nie powinna się od tego izolować.

W 2009 roku decyzją Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego dr hab. Tomasz Pietrzykowski został powołany na wiceprzewodniczącego Krajowej Komisji Etycznej ds. Doświadczeń na Zwierzętach. Jednym z jego głównych obszarów zainteresowań jest bowiem etyczny i prawny status zwierząt, który pod wpływem rozwoju wiedzy i ewolucji standardów etycznych ulega coraz dalej posuniętym przemianom. Jest to element szerszego zainteresowania etyką i problemami granicznymi prawa i moralności, którymi prawnik zajmuje się od wielu lat i którym poświęcił wiele publikacji.

Z tym obszarem zainteresowań łączy się także realizowany aktualnie przez doktora Pietrzykowskiego grant Narodowego Centrum Nauki. Jego przedmiotem są wyzwania, przed jakimi staje prawnicze pojmowanie podmitowości, tradycyjnie ograniczane do ludzi i tworzonych przez nich organizacji. Współcześnie utożsamianie podmiotowości i człowieczeństwa staje jednak coraz częściej pod znakiem zapytania. Wynika to zarówno ze współczesnej wiedzy dotyczącej zdolności poznawczych niektórych zwierząt, jak i postępów biotechnologii tworzącej organizmy ludzko-zwierzęce czy coraz bardziej zaawansowanych badań nad sztucznie wytwarzanymi autonomicznymi systemami informatycznymi. Skala przemian, jakie przynieść mogą te badania, dla pytań o to, kogo i dlaczego traktujemy jako podmiot posiadający swoje własne interesy wymagajace respektowania przez prawo, jest wciąż trudna do wyobrażenia. Wyjście poza głęboko zakorzenione schematy myślenia o podmiotowości wymuszone wpływem postępów medycyny, biotechnologii i neuronauk może stanowić najważniejsze wyzwanie etyczne dla systemów prawnych w nadchodzących dziesięcioleciach. W ramach grantu doktor Pietrzykowski planuje także organizację cyklu interdyscyplinarnych seminariów poświęconych różnym aspektom podmiotowości z udziałem wybitnych przedstawicieli nauk pozaprawnych, dzięki czemu realizacja projektu naukowego może mieć także istotny walor edukacyjny i popularyzatorski. Odpowiada to misji uniwersytetu – jako instytucji łączącej badania naukowe z dydaktyką, popularyzacją wiedzy i inspirowaniem do samodzielnych, nowatorskich poszukiwań intelektualnych.

Autorzy: Agata Hajda
Fotografie: Archiwum Tomasza Pietrzykowskiego