Podczas Kongresu Języka Polskiego o kondycji ojczystej mowy dyskutowali w Katowicach nie tylko językoznawcy, ale także dziennikarze, pisarze, aktorzy i duchowni. Uczestnicy obrad zwracali uwagę przede wszystkim na zagrożenia, jakimi są m.in.: wpływ języka angielskiego, internetu czy wulgaryzacja współczesnej polszczyzny.

Kongres Języka Polskiego, którego pomysłodawczynią była śp. Krystyna Bochenek, rozpoczął się 4 maja w sali Sejmu Śląskiego. Wśród gości byli m.in. wybitni językoznawcy: prof. dr hab. Jerzy Bartmiński, prof. dr hab. Jan Miodek, prof. dr hab. Jerzy Bralczyk, prof. dr hab. Andrzej Markowski, przedstawiciele nauk społecznych: prof. nadzw. dr hab. Paweł Śpiewak, dr Marek Kochan, prof. dr hab. Wiesław Godzic, pisarze: Tomasz Piątek, Jerzy Sosnowski, dziennikarze: Bartłomiej Chaciński, Edwin Bendyk i aktorzy: Jerzy Radziwiłowicz, Jan Peszek. Uczestnicy Kongresu dyskutowali o polszczyźnie w różnych przestrzeniach komunikacyjnych. Podjęli zagadnienia związane z językiem nowych mediów, językiem urzędowym, kościelnym, naukowym. Debatowali o polszczyźnie w szkole, polityce i sztuce.

Uroczystego otwarcia obrad dokonali: wojewoda śląski Zygmunt Łukaszczyk, marszałek województwa śląskiego Adam Matusiewicz, prezydent Katowic Piotr Uszok oraz JM Rektor UŚ prof. zw. dr hab. Wiesław Banyś. Prezydent Piotr Uszok zwrócił uwagę na potrzebę głębokich analiz i refleksji. – W świecie globalizacji, zmieniających się kultur, język i tożsamość regionalna jest niezwykle ważna – powiedział. Uczestników Kongresu powitał także dyrektor Biblioteki Śląskiej prof. zw. dr hab. Jan Malicki. Podkreślał potrzebę rozmowy o wielobarwności i wielomożliwości języka. Życzył zebranym „pegazowych lotów”.

Inauguracyjne wykłady wygłosili: prof. Janusz Tazbir – „Język polski a tożsamość narodowa w perspektywie historycznej” oraz prof. Jerzy Bartmiński – „Etyka słowa”. Wybitny językoznawca i etnolingwista prof. Jerzy Bartmiński mówił o chorobach języka polskiego. Wyliczał: – Wulgaryzmy, agresja w języku młodzieżowym, manipulacja w języku reklamy, kłamstwa i insynuacje w języku polityków uzyskały już diagnozy i są nadal opisywane. Chcę podkreślić potrzebę refleksji nad etyką słowa i nad pewnymi sposobami uprawiania tej problematyki. Język jest działaniem, ma moc kreatywną. Za wypowiadanie słów powinno się ponosić taką samą odpowiedzialność, jak za samo działanie – podkreślał językoznawca.

Obrady, zorganizowane w dwunastu tematycznych sesjach, odbywały się 5 i 6 maja na Wydziale Prawa i Administracji UŚ. Prof. Jerzy Bartmiński, uczestnik sesji poświęconej polszczyźnie w szkole, zwrócił uwagę na problem nauczania języka polskiego w środowiskach polonijnych. Pytał: – Za granicą, szczególnie w Irlandii, Wielkiej Brytanii, Niemczech, rodzą się dzieci polskich emigrantów. Trzeba postawić pytanie, co z nimi, z ich kształceniem? Językoznawca zwrócił uwagę również na problem kodyfikacji gwary śląskiej w kontekście znaczenia języków regionalnych. Problem w kształceniu dzieci i młodzieży dostrzegli także prof. WSH Wojciech Kajtoch i dr Rafał Kuś. – Młodzież przestała rozumieć staropolski. Trudno im wytłumaczyć, co napisał Jan Kochanowski – zauważyli badacze.

Dr Katarzyna Kłosińska z Uniwersytetu Warszawskiego, która prowadziła dyskusję na temat polszczyzny w kulturze popularnej, zwróciła uwagę na potrzebę prowadzenia badań nad językiem, podkreślania poprawności językowej i wskazywania wpływów. Niezwykle ważnym aspektem jest wiarygodność. – Język wpływa na nasze wybory, na odbiorców. Język staje się płaski, jeśli jego użytkownicy nie wierzą w to, co mówią lub uznają, że słowa nie mają znaczenia. Ponadto coraz trudniej, w różnych przestrzeniach społecznych, mówić o pewnych kwestiach w sposób neutralny – mówiła. Prof. Jerzy Bralczyk zwracał zaś uwagę na wspólną działalność językoznawców i psychologów w zakresie public relations. – Język biznesu jest przede wszystkim językiem perswazji. Najczęściej chodzi o to, aby trenować ludzi w skutecznym mówieniu – podsumował obrady sekcji polszczyzna PR prof. Bralczyk.

Jedna z sesji poświęcona była twórczości Czesława Miłosza. W panelu dyskusyjnym wzięli udział: dr Jarosław Klejnocki, Jerzy Sosnowski, prof. Piotr Śliwiński i dr Dariusz Nowacki. Dyskutanci poruszyli takie kwestie, jak: rekonstrukcja filozofii języka, fenomen regionalizmów, kokieteryjność w języku Noblisty. Podkreślali wpływ C.K. Norwida na poezję Miłosza. Przypomnieli, że poeta, którego 100-tną rocznicę urodzin obchodzimy w tym roku, był jednym ze znaczących twórców polskiej szkoły eseju. Wskazali na potrzebę badania recepcji jego dzieła wśród młodzieży. O języku w nauce mówiła między innymi prof. dr hab. Danuta Ulicka z Uniwersytetu Warszawskiego. – Wiele się mówi dzisiaj o publikacji wszystkich prac naukowych w języku angielskim. Global english zapewne zmieni niektóre dyscypliny, ale nie wszystkie. Obecnie nie istnieje sytuacja zagrożenia języka polskiego przez globalizację – powiedziała prof. Ulicka.

Podsumowując obrady Kongresu Języka Polskiego, prof. Walery Pisarek wskazał na konieczność podkreślania wartości marki języka polskiego. – We współczesnym świecie najważniejszą rolę odgrywają czynniki ekonomiczne. Dlatego posłużę się metaforą: bogaćmy się, mówiąc po polsku. To największy wkład na rzecz rozwoju polszczyzny w Europie i świecie – powiedział prof. Pisarek.

 

Ambasador Polszczyzny 

6 maja w sali koncertowej Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach odbyła się gala, podczas której wręczone zostały wyróżnienia Ambasador Polszczyzny. Tytuły Ambasadora Polszczyzny przyznaje Kapituła wyłoniona z członków Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN oraz osób spoza Rady, zaproszonych przez członków Prezydium RJP i marszałka Senatu RP. Wyróżnienie to jest przyznawane osobom lub instytucjom za zasługi w krzewieniu poprawnej polszczyzny.

W tym roku tytuł ten otrzymali: Danuta Szaflarska – Ambasador Polszczyzny w Mowie – za piękną polszczyznę charakteryzującą kreowane przez nią postacie; Olga Tokarczuk – Ambasador Polszczyzny w Piśmie – za posługiwanie się sugestywnym, bogatym i atrakcyjnym językiem polskim, adekwatnym do głębokich treści jej utworów; Jacek Dehnel – Młody Ambasador Polszczyzny – za elegancką formę językową tworzonej poezji i prozy, nawiązującą do najlepszych wzorów i tradycji literackiej polszczyzny; Krzysztof Dzierma – Ambasador Polszczyzny Regionalnej – za umiejętność wydobycia naturalnego ciepła i autentyczności regionalnej podlaskiej polszczyzny, którą posługuje się na scenie. Wyróżnienie to wręczał prorektor ds. nauki i współpracy z gospodarką prof. UŚ dr hab. Andrzej Kowalczyk; Światosław Świacki – Ambasador Polszczyzny poza Granicami Kraju – za tłumaczenie literatury polskiej na język rosyjski, szczególnie za przekład Pana Tadeusza Adama Mickiewicza.